Sterrencartografie
College 7
Sterrenkunde en sterrenkaarten
Op zaterdag 7 mei gaat het zevende online hoorcollege van dit seizoen over het maken van sterrenkaarten en sterrenatlassen. Ditmaal een andere kijk op sterrenkunde - kennis van de sterren - dan een puur natuurkundige of wetenschappelijke. Tussen 13:30 en 15:30 uur komt Wil Tirion vertellen over zijn levenslange passie en werk.
Uranografie? Sterrenatlas?
Al op jonge leeftijd kijkt iedereen weleens omhoog naar de hemel en de sterren. De een raakt gefascineerd door de fonkelende sterren en de sterrenbeelden en de ander boeit het totaal niet. In de vroegste officiele weergaven van de hemel stonden vooral de sterrenbeelden centraal, tegenwoordig ligt de nadruk meer op posities en magnitudes. Sterrenkaarten zijn een onmisbaar onderdeel van de uitrusting van elke sterrenkundige, zowel amateur als professioneel, en één naam die hier al 40-45 jaar onlosmakelijk mee is verbonden, is die van Wil Tirion.
Voor het vakgebied zelf zijn er verschillende benamingen zoals: uranografie, astrografie, hemelcartografie, en het maken van sterrenatlassen of sterrenkaarten. Wil Tirion noemt zich een uranograaf en hij is een internationale grootheid in het vakgebied; de man achter vele gerenommeerde sterrenkaarten.
De lezing
Tirion gaat ons een kijkje geven in de keuken van de uranografie. Met veel illustraties geeft hij een overzicht van de geschiedenis van de uranografie door de eeuwen heen en vertelt hij over het ontstaan van de sterrenbeelden. Welke veranderingen heeft de hemelcartografie ondergaan en wat was de invloed van de komst van de computer en grafische software? Met welke apps en software kun je zelf meer te weten komen?
Deel 2 gaat over uranografie als beroep. Uiteraard vertelt Tirion trots en bevlogen over zijn eigen leven, werk en publicaties en over recente veranderingen. Anno 2022 is hij nog steeds bijzonder actief met zijn werk en hobby. En waarom we "nog steeds" schrijven? Nou, hij wordt volgend jaar 80 jaar, een leeftijd waarop velen niet meer willen/kunnen werken. Hij wel.
Over Wil Tirion
Wil Tirion wordt geroemd als 's werelds belangrijkste ontwerper van astronomische kaarten en de meest gewaardeerde cartograaf van sterrenkaarten ter wereld. Hij was oorspronkelijk grafisch ontwerper, met een opleiding gericht op grafische kunst en design. Bij een lithobedrijf waar hij werkte had hij jarenlang ervaring opgedaan met teken- en ontwerpwerk en drukwerkvoorbereiding.
Sinds zijn tienerjaren fascineerden de sterrenhemel en vooral sterrenkaarten hem al. Hij begon zelf kaartjes te tekenen van de sterrenbeelden en verzamelde veel sterrenkaarten. Zo kocht hij van zijn zuurverdiende spaargeld eens Webb’s Atlas of the Stars. In eerste instantie was hij dolblij, maar al snel kreeg hij door dat de kaartjes slordig waren getekend en helemaal niet zo goed waren als hij verwachtte. Toen nam hij zich voor om ooit zijn eigen sterrenatlas te tekenen, maar dan een goede!
In 1977, op 34-jarige leeftijd, besloot hij om zijn jeugddroom te gaan verwezenlijken. Hij maakt een eerste sterrenatlas - puur voor zijn plezier - en het werd gepubliceerd in de Encyclopedia of Astronomy, In 1978 begon hij, nog steeds als hobby, aan een grotere atlas te werken. 's Ochtends voordat zijn werk begon, maar ook in pauzes en na werktijd, en later zelfs in de weekends, werkte hij 30 maanden - honderden uren - in zijn eigen tijd aan de tekentafel om zijn eigen sterrenatlas, de Sky Atlas 2000.0, te voltooien. Na een succesvolle publicatie hiervan in 1982 kreeg hij verzoeken van uitgevers om professioneel sterrenkaarten uit te gaan brengen. Hij zegde zijn baan als grafisch tekenaar op en startte in 1983 als fulltime, zelfstandig uranograaf.
Ondanks dat Tirion geen opleiding in sterrenkunde heeft, en op het gebied van het in kaart brengen van de hemel 100% autodidact is, maakt hij anno 2022 al 45 jaar sterrenkaarten voor verschillende sterrenatlassen en een groot aantal boeken en tijdschriften. In de laatste 20 jaren is er voor hem veel veranderd en heeft zijn tekentafel plaats gemaakt voor een Apple computer en software zoals Photoshop en Illustrator. Maar dat heeft hem niet kunnen weerhouden van steeds weer nieuwe publicaties.
In 1987 kreeg hij de ‘Dr. J. van der Bilt-prijs’ voor amateur-astronomen en in 1993 werd een planetoïde naar hem vernoemd: 4648 Tirion. Boeken die Tirion publiceert (alleen of met anderen), zoals de Guide to the Night Sky, en natuurlijk The Cambridge Star Atlas, zijn volop te vinden op websites zoals Bol.com en Amazon.
Wil je meer weten over het in kaart brengen van sterren en sterrenbeelden, meld je dan aan voor een college van deze levende legende!
