Kosmische neutrino’s

College 4

Kosmische neutrino's: van zwarte gaten naar het ijs aan de Zuidpool

Op zaterdag 15 januari gaat het ONLINE tussen 13:30 en 15:30 uur over kosmische neutrino's. We hebben de eer om de Vlaamse hoogleraar prof. dr. Dirk Ryckbosch als spreker te verwelkomen. Hij is hoogleraar Experimentele Deeltjesfysica aan de Universiteit van Gent en een vermaarde spreker in het vakgebied.

Wat zijn neutrino's ook al weer?

Het is simpel: Neutrino's zijn overal, maar je ziet ze nooit. Op elk moment vliegen er triljoenen door je heen, maar je kunt ze niet voelen. Ze worden dan ook wel spookdeeltjes genoemd. Neutrino's zijn elementaire deeltjes, wat wil zeggen dat ze niet - zoals atomen - verder opgesplitst kunnen worden.

Elementaire deeltjes zijn de kleinst bekende bouwstenen van alles in het heelal en het neutrino behoort nog tot de allerkleinste daarvan. Met een miljoen keer minder massa dan elektronen kunnen neutrino's door materie vliegen zonder invloed van magnetische velden. We gaan dus van hele grote zaken, zoals zwarte gaten en sterrenstelsels, naar ongelooflijk kleine dingen: de lieve kleine neutrino's.

Deel 1: Neutrino's

In het eerste deel vertelt Dirk Ryckbosch over wat neutrino's zijn en waarom men ze dus "mysterieuze" of "spook-"deeltjes noemt.

Hij legt uit welk voordeel neutrino's kunnen hebben voor het vakgebied astronomie. En hij vertelt een boeiend verhaal over de IceCube-detector aan de Zuidpool. Waarom zit die daar en hoe detecteert die neutrino's? Het zijn gegarandeerd vragen waar jij als aspirant-astronoom ook mee worstelt. Toch?

Deel 2: Zuidpool en IceCube

In deel 2 neemt Dirk jullie mee op een toeristische tocht. Huh? Hoezo toeristisch? We willen toch over sterrenkunde leren en elementaire natuurkunde!

Ja, het wordt ook niet ineens een college over reizen, maar soms moet je in dit vakgebied op reis. Vraag het maar eens aan een sterrenkundige. Heel vervelend allemaal. Dirk gaat vertellen over hoe je nou eigenlijk op die Zuidpool belandt. Je kunt niet zomaar een vliegticket boeken. Op de Zuidpool staat trouwens ook de South Pole Telescope, een van de telescopen van de Event Horizon Telescope waarmee een eerste foto van een zwart gat werd gemaakt in 2019. Daar hebben we jullie al veel over verteld.

Dirk legt uit hoe het leven voor wetenschappers op de Zuidpool is. Tot slot van deel 2 horen jullie over de ontdekking van neutrino's die afkomstig zijn van een blazar (mét zwart gat!) in 2017 en waar we qua kennis staan anno nu. Een ontzettend mooi college, een mooi verhaal, over astro en natuurkunde, een werkgebied waar jullie over een aantal jaren ook zomaar eens in kunnen belanden.

Over Dirk Ryckbosch

Prof. dr. Dirk Ryckbosch is senior hoogleraar deeltjesfysica aan Universiteit Gent. In 1984 behaalde hij daar zijn doctoraat in Natuurkunde en tussen 2006 en 2018 was hij voorzitter van het Departement Natuur- en Sterrenkunde aldaar. Sinds 2017 vertegenwoordigt hij België in de CERN Council, naast de vele andere activiteiten die hij ondernam.

De onderzoeksgroep experimentele deeltjesfysica die Ryckbosch oprichtte en leidt, sloot zich in 2005 aan bij het IceCube-neutrino-telescoopexperiment en in 2007 bij het CMS-experiment in CERN. Dit laatste project houdt zich bezig met onderzoek naar onder andere muonen en het Higgs-deeltje (waar prof. dr. Marcel Merck in ons eerste seizoen over vertelde). Momenteel bestaat de onderzoeksgroep uit zo'n 25 natuurkundigen, van wie zo'n 15 bij CERN werkzaam zijn.

Dirk Ryckbosch is actief geweest in kernfysica-experimenten bij de meeste elektronenversnellers in Europa, waaronder in Saclay, Lund, Amsterdam, Mainz en Bonn. In 1995 nam hij deel aan het HERMES-experiment bij de HERA-versneller in DESY (Hamburg), waar hij van 2001 tot 2003 de woordvoerder was. Sinds 2005 is hij lid van het IceCube-neutrino-observatorium op de Zuidpool. In 2007 nam hij zijn onderzoeksgroep mee in het CMS-experiment bij de LHC. Zijn huidige onderzoeksinteresses liggen voornamelijk bij neutrinofysica.

Huiswerk

Bereid je voor op een ONLINE hoorcollege over een boeiend onderwerp, dat de werkgebieden natuurkunde en sterrenkunde perfect samenbrengt, door een bijzonder aimabele hoogleraar. Een prachtig verhaal door een van de authoriteiten in het gebied. Wil je alvast meer weten over neutrino's, bekijk dan deze Wikipedia-pagina over neutrino's of deze pagina over elementaire deeltjes. Het is pittige materie maar wel ontzettend boeiend.

Aanmelden

Hoe doe je mee? Dit online college is besloten en je moet geregistreerd zijn als lid. Alleen dan sturen we je informatie over hoe je kunt deelnemen. Deelname kost slechts € 5 en ouder(s), broers/zussen kunnen gewoon meekijken. De colleges worden opgenomen, als je dus onverhoopt niet kunt, en je hebt je toch aangemeld, dan kun je het later alsnog bekijken. Veel jongeren bekijken het later ook nog eens met hun ouders om het extra goed te kunnen snappen.