Is onze Melkweg een kannibaal?

Een galactische TomTom / Google Maps?

Wat heeft Sterrenkundeclub Radboud nu weer voor onderwerp? Kannibalen? TomTom? Google Maps?

Yes, op zaterdag 27 februari geeft dr. Anthony Brown een lezing over deze onderwerpen. Maar uiteraard wordt het veel subtieler en sterrenkundiger dan dat. Het gaat namelijk over de Gaia-missie van ESA. Gaia is een ruimtetelescoop of sonde die in 2013 werd gelanceerd en ons in 2018 en 2020 al een eerste 3D-kaart van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg, opleverde. Gaia bezit de grootste digitale camera ooit gebouwd, met een resolutie van 1 gigapixel. 

Het belangrijkste wetenschappelijke doel was het ontrafelen van de structuur en ontstaansgeschiedenis van de Melkweg door nauwkeurig de afstanden, ruimtelijke bewegingen en eigenschappen van sterren te meten en in kaart te brengen. En zo ontstond er dus een galactische TomTom of Google Maps. Wereldwijd stortten onderzoekers zich op de gegevens, promoveerden of schreven interessante papers over hun bevindingen. In 2022 volgt een nieuwe update met nog meer gegevens en de laatste update komt rond 2025.

En hoe zit het met die kannibaal die dwergen eet?

Nou, daar hoef je niet echt bang voor te zijn. 'De Melkweg is een kannibaal' is gewoon een personificatie (vraag dat maar aan je leraar Nederlands).

Al lang vermoeden sterrenkundigen dat onze Melkweg miljarden jaren geleden, als een vreetgrage tiener (*), meerdere kleine dwergsterrenstelseltjes heeft opgeslokt. De Melkweg lijkt zelfs voor een flink deel te bestaan uit de restanten van dergelijke dwergen (*). Universiteit Leiden lanceerde in de vorige eeuw al de satelliet Hipparcos die van een groot aantal sterren in de Melkweg vaststelde hoe snel en in welke richting ze bewegen. Gaia voegt hier weer nieuwe ideeën aan toe. Zo is er het dwergstelsel Boogschutter, dat al miljarden jaren rond de kern van de Melkweg cirkelt. Het is 10 000 keer minder massief dan de Melkweg en botste regelmatig met ons sterrenstelsel. Telkens wordt het kleiner totdat het ooit helemaal wordt 'opgevreten'. 

Over Anthony Brown

Anthony Brown promoveerde aan de Universiteit Leiden en werkte daarna aan de analyse van de Hipparcos-gegevens voor de Hyades-cluster. Hij werkte als postdoc in Mexico en Duitsland en sinds 2001 in Leiden. Sinds 1997 is Anthony betrokken bij Gaia en leverde als eerste een bijdrage aan de wetenschappelijke case voor de missie. Hij is managing scientist voor Sterrewacht Leiden binnen het ELSA-programma (European Leadership in Astrometry) en sinds 2020 associate professor in Leiden.

Hij is voorzitter van de Gaia Data Processing and Analysis Consortium (DPAC) Executive met 450 astronomen en IT-ingenieurs verspreid over Europa, die verantwoordelijk zijn voor de Gaia-gegevensverwerking. Zijn enorme productivieit komt tot uiting in de 170+ papers, invited reviews en technische notes die hij schreef en publiceerde. Academische onderscheidingen kreeg hij onder andere van de Princeton University (USA) en Uppsala University (Zweden). 

Aanmelden

Dit online college is besloten en je moet geregistreerd zijn als lid. Alleen dan sturen we je informatie over hoe je kunt deelnemen. Deelname kost slechts € 5 en ouder(s), broers/zussen kunnen gewoon meekijken. De colleges worden opgenomen, als je dus onverhoopt niet kunt, en je hebt je toch aangemeld, dan kun je het later alsnog bekijken.

Artistieke afbeelding van het Gaia ruimtevaartuig. Copyright: ESA/ATG medialab.

•  Weer een personificatie, we houden ervan.