BlackGEM: botsende neutronensterren en zwarte gaten

Zo actueel als het maar kan!

Op zaterdag 20 januari gaat het hoorcollege over de officiele opening van de BlackGEM-array van telescopen in Chili. En actueler dan dit kunnen we niet zijn. Het was deze week namelijk volop in het nieuws: de opening door minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Het hoorcollege start om 13:30 uur en eindigt omstreeks 15:30 uur, halverwege en aan het einde kun je vragen stellen. De spreker is dr. Steven Bloemen, o.a. projectmanager Astronomische Instrumentatie van BlackGEM (en meer) aan de Radboud Universiteit.

Wat is BlackGEM en wat doet het?

BlackGEM is een array van drie optische telescopen op de ESO-sterrenwacht La Silla in Chili. Het is ontwikkeld en gebouwd door een Nederlands/Vlaams consortium onder leiding van NOVA en de Radboud Universiteit. Chili is een van de beste plekken ter wereld om astronomisch onderzoek te doen. Daarom is daar sinds 1962 de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) gevestigd, met tal van telescopen. Nederland was destijds een van de oprichters. Sindsdien doen Nederlandse astronomen veel vooraanstaand onderzoek in Chili, wat volop nieuwe kennis oplevert over de ruimte en het ontstaan van leven. BlackGEM zoekt naar lichtflitsen van samensmeltende en botsende zwarte gaten en neutronensterren.

Albert Einstein en zwaartekrachtgolven

In 1916 voorspelde Albert Einstein in zijn algemene relativiteitstheorie rimpelingen in de ruimtetijd. Honderd jaar later (september 2015) werden deze voor het eerst waargenomen, het was wereldwijd groot nieuws. Het was ook een breedgedragen ontdekking; samen met ruim duizend collega's uit achttien landen leverden Nederlandse natuurkundigen en sterrenkundigen een belangrijke bijdrage.

Steven Bloemen komt op 20 januari uitleggen wat zwaartekrachtgolven zijn. Kort gezegd zijn het signalen (zwaartekrachtgolven) die miljarden jaren geleden zijn vertrokken als gevolg van geweldige hoeveelheden energie van samensmeltende neutronensterren en zwarte gaten. De energie vervormde de ruimtetijd en de zwaartekrachtgolven die de Aarde bereiken kunnen we nu meten.

Over dr. Steven Bloemen

Voor onze vaste bezoekers van de colleges in het Huygensgebouw en de online kijkers heeft dr. Steven Bloemen geen introductie nodig..Hij is, naast adjunct-directeur van Radboud Radio Lab en projectmanager Astronomische Instrumentatie van diverse telescopen, natuurlijk hoofd van Sterrenkundeclub Radboud en vanaf medio 2020 betrokken bij het faciliteren van de online lezingen.

Steven promoveerde in 2013 als sterrenkundige aan de Universiteit Leuven in Belgie, met als onderwerp de studie van eclipserende dubbelsterren en asteroseismologie van compacte sterren. Hij startte daarna als postdoc-onderzoeker aan de Radboud Universiteit waar hij in 2017 projectmanager werd van het internationale team van BlackGEM en de MeerLICHT telescoop in Zuid-Afrika, die als prototype diende voor BlackGEM. Verder werkte hij aan de AMT (Africa Millimeter Telescope) die in Namibië geplaatst wordt om de Event Horizon Telescope uit te breiden. Bloemen en zijn team ontvingen in mei 2019 de Prof. Jan Troosterprijs voor het ontwikkelen en bouwen van geavanceerde meetapparatuur.